1- گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران ، mansoor.hidary@yahoo.com 2- گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران
چکیده: (1410 مشاهده)
اهداف: پیشینه انجام امور خیریه در ایران زمین به دوران باستان بازمی‌گردد. این سنت حسنه در دین مبین اسلام نیز ترویج شد به‌طوری که در جای‌جای قرآن کریم، خداوند همواره انسان‌ها را به احسان و امور خیریه تشویق نموده است. در دوران معاصر نیز خیران نیک‌اندیشی در استان همدان بودند که از کیسه فتوت خود، اقدام به تاسیس مراکز درمانی نمودند. هدف از نوشتار پیش رو، ارایه تاریخچه مختصری از خیریه‌های درمانی به‌منظور بررسی روند شکل‌گیری این مراکز در استان همدان در طول دوران پهلوی است؛ چرا که با گسترش خیریه‌های درمانی و نهادینه‌سازی آن در جامعه امروز نیز می‌توان در حل بخشی از مشکلات حوزه بهداشت و درمان قدم‌های مثبتی برداشت. مواد و روش‌ها:این جستار با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی، بر پایه روش تاریخ‌نگارانه مبتنی بر تحلیل محتوای متون و منابع مرتبط با موضوع تحقیق مانند کتب، اسناد، جراید و همچنین به مدد تاریخ شفاهی و نیز تجسس در بانک‌های مقالات نظیر ensani.ir و noormags.ir به انجام رسیده و پس از گردآوری داده‌ها، روند شکل‌گیری خیریه‌های درمانی استان همدان بین سال‌های 1304 تا 1357 را مورد بررسی قرار داده است. یافته‌ها: ایجاد خیریه‌های درمانی در همدان، سنتی دیرپا بوده که به زمان وزارت خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی بازمی‌گردد. در دوران پهلوی اول، بازگشت محصلین از اروپا و روند روبه‌رشد علم طب موجب شد تا ایجاد مراکز درمانی در همدان مانند سایر نقاط ایران احساس شود. در دوره پهلوی دوم نیز حمایت‌های حکومت از امور عام‌المنفعه و ایجاد نهادهایی همچون شیر و خورشید، باعث شد تا افراد خیر و نیکوکار به تاسیس چنین مراکزی در کنار مراکز دولتی اهتمام ورزند و به پیروی از سفارشات دین مبین اسلام، درصدد دستگیری از نیازمندان و رفع نیازهای آنان در حوزه سلامت برآیند. نتیجه‌گیری:عوامل زیر در تاسیس خیریه‌های درمانی استان همدان در دوران پهلوی دخیل بوده‌اند: 1- معضلات اجتماعی ناشی از نابسامانی‌های سیاسی؛ 2- کم‌توجهی برخی دولت‌ها و سردمداران به امور بهداشتی و درمانی در مقایسه با امور سیاسی؛ 3- عمل به آموزه‌های مذهبی و اهتمام به انجام امور خیریه و عام‌المنفعه به تاسی از پیشوایان دینی؛ 4 -کمبود اماکن و امکانات بهداشتی و درمانی در بخش دولتی؛ 5- اوضاع آشفته مالی دولت‌ها؛ 6- رواج تفکر نوع‌دوستی و بازتاب حرکات بشردوستانه کشورهای مختلف در ایران؛ 7- میل به مشارکت و گسترش همیاری‌های اجتماعی و مدنی و علاقه افراد به برجای‌گذاشتن نام نیک پس از خود.
Heidari M, Karami R. The Process of Formation of Medical Charities in Hamedan province during the Pahlavi Era (from 1925 to 1979). Avicenna Interdisciplinary J Relig Health 2022; 1 (1) :27-41 URL: http://aijrh.umsha.ac.ir/article-1-25-fa.html
حیدری منصور، کرمی رضا. روند شکل‌گیری خیریه‌های درمانی استان همدان در دوران پهلوی (از 1304 تا 1357 خورشیدی). مجله بین رشته ای دین و سلامت ابن سینا. 1400; 1 (1) :27-41
